Rome, 19 oktober 2022 – De onlangs overleden jezuïet Peter Gumpel (98) zou een telg zijn geweest van het Huis Hohenzollern. Dat schrijft de Amerikaanse journalist Kenneth Woodward in een gisteren gepubliceerd artikel in het jezuïetenblad America. Woodward beweert dat hij tot de weinigen behoort aan wie pater Gumpel het geheim over zijn werkelijke afkomst had toevertrouwd.
Duitse kerkhistoricus Gumpel overleden (12 oktober 2022)
Het Huis Hohenzollern was een van de machtigste dynastieën in de Duitse geschiedenis. Vanaf 1701 leverde deze familie de koningen van Pruisen, zoals Frederik de Grote. De laatste Duitse keizer, Wilhelm II, was een Hohenzollern. In welke graad Gumpel bloedverwant van de keizer was, vertelt het verhaal van Woodward niet.
Kurt-Peter Gumpel, zoals zijn naam luidt bij de Sociëteit van Jezus, was als historicus verbonden aan de Congregatie voor de Heiligverklaringen. Hij stond in nauw contact met diverse pausen. Tijdens het Tweede Vaticaans Concilie trad Gumpel, die vele talen sprak, op als raadsman en vertaler.
Gumpel werd geboren op 15 november 1923 in Hannover. Volgens het Duitse dagblad hannoversche Allgemeine, dat Gumpel had geïnterviewd in verband met de heiligverklaring van Johannes XXIII en Johannes Paulus II in 2014, had zijn vader zich tot het katholieke geloof bekeerd. Omdat die ook joodse wortels had vluchtte het gezin uit Nazi-Duitsland. Kurt-Peters grootvader, een bankier, zou volgens de krant in concentratiekamp Theresienstadt zijn gestorven.
Gumpel studeerde filosofie aan het Berchmanianum in Nijmegen vanaf 1941, en trad daarna, op 4 september 1944 toe tot de Sociëteit van Jezus in het bevrijde Mariëndaal in Grave. Tussentijds zat hij ondergedoken bij een familie in Zuid-Limburg.
Kenneth Woodward leerde pater Gumpel kennen in de jaren tachtig in Rome waar hij research deed voor zijn boek Making Saints, over zalig- en heiligverklaringsprocessen. De Amerikaan zegt dat de jezuïet hem indertijd een geheim toevertrouwde, “waarom zal ik nooit kunnen achterhalen”.
Pseudoniem
Woodward: “Het geheim was dat Peters achternaam, Gumpel, een pseudoniem was. Hij vertelde me dat de familienaam waarmee hij werd geboren – de familie waarin hij werd geboren – Hohenzollern was, de koninklijke dynastie van koningen en prinsen, keurvorsten en keizers (1871-1918) die vanaf de 11de eeuw over het geheel of delen van Duitsland en Roemenië regeerden, een koninklijke familie die tot op de dag van vandaag nog bestaat.”
Tot de kleine groep die de vermeend ware identiteit van Gumpel kenden, behoorde volgens Woodward ook Paulus VI. Tijdens het Tweede Vaticaans Concilie zou de paus de jezuïet, die als zijn adviseur diende, hebben opgedragen zijn levensverhaal op te schrijven. “Heilige Vader, als u het mij vraagt, moet ik het doen. Maar ook ik heb een verzoek. Zodra ik het aan u geef, vernietig het dan alstublieft”, zou Gumpel volgens Woodword tegen Paulus VI hebben gezegd.
“Kurt Peter Hohenzollern was de enige zoon, en zijn familie verwachtte dat hij zou trouwen en hun bijzondere koninklijke bloedlijn zou voortzetten. Peter wilde echter jezuïet worden. Hij wendde zich voor advies tot een Italiaanse priester die een vriend van de familie was geworden. De priester stond ook bekend als adviseur van jezuïeten. ‘Volg je hart, zei hij’, herinnerde Peter zich. Die priester was kardinaal Eugenio Pacelli, de ambassadeur van het Vaticaan in Duitsland ten tijde van Hitlers machtsovername en die niet lang daarna gekozen werd tot paus Pius XII’, schrijft Woodward in America.
Waarom Gumpel zijn naam had veranderd, weet Woodward niet. “Misschien nam hij een nieuwe identiteit aan om zijn familie te beschermen: onder Hitler zou het onhandig zijn om een Hohenzollern in de Sociëteit van Jezus te hebben. Of het kan zijn dat het gebruik van een pseudoniem voor een Hohenzollern de enige manier was om aan Nazi-Duitsland te ontsnappen. In andere interviews suggereerde hij dat zijn familie leed onder de nazi's.”
Koning van Duitsland
Tot op heden is het Hohenzollern verhaal niet meer dan een gerucht geweest. Onlangs schreef de Duitse journalist Paul Bodde dat hij het verhaal had vernomen van ene prinses Marie Czernin. Haar versie luidt volgens Bodde als volgt. Pater Gumpel was een telg van de katholieke tak van de Duitse Hohenzollerns. Als kind was hij ten tijde van het nazi-bewind van Berlijn naar Nederland gebracht. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zou het Duitse verzet hem hebben aangewezen als degene die na de liquidatie van Adolf Hitler gekroond zou worden tot koning van Duitsland.
Zelf heeft Gumpel deze verhalen nooit bevestigd maar ook niet ontkend. Bodde: “Hij lachte alleen ondeugend om de fabel van zijn vermeende koninklijkheid.”
In een interview met EWTN in 2013 ontkracht Gumpel een aantal geruchten die over hem de ronde deden, zoals dat hij een Jood zou zijn, of lid was geweest van de Hitlerjugend. Hij geeft ook aan dat hij niet graag over zijn familieachtergrond spreekt. “Ik heb de Sociëteit [van Jezus] ook beloofd over deze zaken niet te spreken.” Toch laat hij zich ontvallen dat hij uit “een rijke en zeer invloedrijke familie” komt en “de directe erfgenaam was van zijn grootvader” en daarom “een grote verantwoordelijkheid zou over hebben moeten nemen”. Op de vraag of hij de naam van zijn grootvader wil noemen, reageert hij afhoudend. Het is in ieder geval niet ‘Gumpel’; “de naam is volledig veranderd”. “Als ik zijn naam zou noemen, dan noem ik ook die van mijzelf, en daarvan zie ik volledig af.”