Vaticaanstad, 9 oktober 2021 - Paus Franciscus heeft vandaag het voorbereidingsproces op de 26ste Gewone Algemene Assemblee van de Bisschoppensynode officieel geopend. Het thema van deze kerkvergadering luidt ‘Voor een synodale Kerk: communio, participatie en missie’. Het gehele proces wordt vanwege de brede participatie ‘wereldsynode’ genoemd.
De Heilige Vader riep alle christengelovigen op tot eenheid, moed en engagement. Als niet iedereen werkelijk deelneemt, "dreigt het spreken over communio slechts een vrome intentie te blijven", zei hij bij de openingsplechtigheid op zaterdagmorgen in het Vaticaan.
Het proces bestaat uit drie fases. Elke fase speelt zich af op een bepaald niveau. Volgende week begint het diocesane proces, vervolgens de continentale fase en tot slot de universele fase. Het is de bedoeling dat alle geledingen van de Katholieke Kerk worden geraadpleegd.
Heilige Geest is hoofdrolspeler
De paus waarschuwde vanochtend dat het niet per se gaat om inspraak. “Ik herhaal dat de synode geen parlement is, dat de synode geen overzicht van meningen is; de synode is een kerkelijk moment, en de hoofdrolspeler van de synode is de Heilige Geest. Als er geen Geest is, zal er geen synode zijn.”
Synodaliteit betekent voor de paus de bereidheid zich te laten leiden naar “waar God wil en niet waar onze ideeën en persoonlijke voorkeuren ons heen zouden brengen.” Het proces moet volgens de pontifex maximus niet resulteren in “een andere Kerk”, maar in een Kerk “die anders is”, die zich onderscheidt. Belangrijk hierbij is de onderscheiding van geesten. In gebed en contemplatie moet van alle bijdragen worden bepaald of ze ze van God komen of niet.
Tegelijkertijd waarschuwde Franciscus tegen een louter formele, louter intellectuele of rigide benadering van het synodale proces. Als een louter formele onderneming zou een synode geen echte resultaten opleveren. Als zuiver academische studiegroep daarentegen dreigt zij “te vervallen in de gebruikelijke steriele ideologische en partijpolitieke facties” en los te raken van het echte leven van de mensen. Aan de andere kant nemen degenen die denken dat alles moet blijven zoals “het altijd is gedaan” de huidige tijd niet serieus.
Als synodaliteit serieus wordt genomen, met mensen die goed naar elkaar en naar Gods stem luisteren, bestaat er volgens de paus een kans dat de Kerk blijvend synodaal wordt. Synodaliteit zou dan niet alleen uit afzonderlijke gebeurtenissen bestaan, maar uit een duurzaam naar elkaar luisteren, waardoor men zich in stilte bezint om zich te bevrijden van pastorale angsten. Als gevolg daarvan zou de Kerk weer dichter bij de mensen kunnen staan, aldus de paus.
Nog geen agenda
Bij de opening van vandaag sprak ook kardinaal Jean-Claude Hollerich SJ, de aartsbisschop van Luxemburg. Hij werd afgelopen juli door de paus benoemd tot relator-generaal (officiële rapporteur) van de Zestiende Gewone Algemene Assemblee van de Bisschoppensynode. Hollerich benadrukte dat het bij deze ‘wereldsynode’ gaat om samen op weg te zijn, op een reis waarbij de bisschoppen moeten luisteren naar de stemmen van de gelovigen. De deelnemers mogen het proces van de synode echter niet voor hun eigen doeleinden manipuleren, waarschuwde de kardinaal; het is ook van essentieel belang de oren te openen en te luisteren. De route van de reis werd op zijn beurt gekozen door de heilige Geest, die “zich soms, zoals met Pinksteren, openbaart en onze harten vervult met vreugde en helderheid”.
Met betrekking tot de universele Kerk en het synodale proces sprak Hollerich van een legpuzzel met vele kleine stukjes in verschillende kleuren, “die afkomstig zijn van al mijn broeders en zusters”.
Verder wees de aartsbisschop van Luxemburg erop benadrukte dat er nog geen agenda is. Het gaat ook niet om “het slikken van veranderingen waartoe reeds is besloten”. Dat neemt volgens hem niet weg dat de Kerk nu eenmaal een hiërarchische structuur heeft. De gemeenschap van bisschoppen en paus waarborgt de katholiciteit en dus de universaliteit van de synode, zodat zij niet louter een weg van gelijkgezinden wordt.
